Operatie Groen (Hoe duurzaam zijn ziekenhuizen?)

Uit de Ivoren Toren is terug met een nieuw seizoen. In deze aflevering spreken we Kim Nieuwenhuizen. Zij doet bij het LUMC onderzoek naar duurzaamheid op de operatiekamer en is de academisch coordinator van het LDE CfS Sustainable Hospitals thesis lab. We krijgen antwoord op de vragen: hoeveel kilo afval blijft er over na een operatie? Hoe vaak kunnen medische instrumenten hergebruikt worden? En waarom zijn ziekenhuizen 'ineens' bezig met duurzaamheid?

In deze aflevering hoor je het volgende BNR nieuwsradio fragment: https://www.bnr.nl/gemist?date=01-02-2022&time=19-00-00

----
Host: Deborah Sumter

Meer informatie: Website Centre for Sustainability

Productie: Klaenk
Artwork: Visual Friday

Transcript

00:00:02
Kim van Nieuwenhuizen: Ik heb nog nooit beseft dat er zoveel afval van een operatie kan komen. En hoe hebben we het zo ver laten komen als artsen?

00:00:13
Deborah Sumter: Welkom terug bij Uit de Ivoren Toren. Vandaag spreek ik met Kim van Nieuwenhuizen. Zij is academisch coördinator bij ons thesis lab Sustainable Hospitals En is heel erg begaan met het thema duurzaamheid in het ziekenhuizen. Zij kan heel veel vertellen over hoeveel kilo afval er bijvoorbeeld overblijft na een operatie of hoe vaak medische instrumenten hergebruikt worden. Mijn naam is Deborah Sumter. Dit seizoen 4 aflevering 1: Operatie groen.

00:00:42
Kim van Nieuwenhuizen: Ik ben en Kim van Niewuenhuizen en ik ben op dit moment arts-onderzoeker in het Leiden Universitair Medisch Centrum en daar doe ik onderzoek naar duurzaamheid op operatiekamers en ik heb een achtergrond in geneeskunde. Ik heb geneeskunde gestudeerd. Even als arts gewerkt en nu dus het onderzoek ingeslagen.

00:01:00
Deborah Sumter: En hoe ben je uiteindelijk zeg maar echt het onderzoek ingegaan? Waarom ben je onderzoeker geworden?

00:01:05
Kim van Nieuwenhuizen: Ik kwam ermee in aanraking toen ik een wetenschapsstage deed. Dat is eigenlijk een soort masterscriptie voor geneeskundestudenten. Toen ging ik voor het eerst onderzoek doen en en gaandeweg ben ik steeds met onderzoek bezig gebleven en dit kwam op mijn pad. Terwijl ik arts was, dacht ik, ik wil toch nog meer verdieping in de onderzoek en de wetenschap. Toen gesolliciteerd voor een promotietraject en daar ben ik terechtgekomen.

00:01:28
Deborah Sumter: En kun je ook iets meer vertellen over het onderzoek dat je doet?

00:01:31
Kim van Nieuwenhuizen: Ja, ik doe onderzoek naar duurzaamheid op operatiekamers. Waar ik mee bezighoud zijn meerdere dingen en eigenlijk allemaal gefocust op: ja, hoe verminderen we die milieu impact van de operatiekamers in het ziekenhuis? Ik doe een onderzoek naar hoe artsen keuzes maken in een behandeling en nemen ze daar ook bijvoorbeeld duurzaamheid in mee, of kijken ze naar kosten of naar andere factoren? Ik schrijf mee aan een leidraad duurzaamheid en die leidraad duurzaamheid is om duurzaamheid mee te nemen in de behandeling van de patiënt en dat artsen zich daar ook bewust van worden. Ja, en dat zijn... dat zijn een kleine dingen waar ik mee ben gestart.

00:02:11
Deborah Sumter: Wat is het meest bizarre dat je ontdekt hebt in je onderzoek?

00:02:15
Kim van Nieuwenhuizen: Het meest bizarre wat ik ontdekt heb, dat is hoeveel afval er wel niet van een operatie afkomt. Maria Kooi. Dat is een kunstenares. Die heeft een een kunstwerk gemaakt van het afval van een borstoperatie en die heeft dat zo ontworpen in een in de Vitruvius tekening van Leonardo da Vinci en dat is prachtig. Maar het is bizar om te zien hoeveel afval er van één zo'n operatie afkomt. Wat je ziet als je daarnaar kijkt is dat je haar in het midden ziet liggen, met daaromheen al het afval. Dus je ziet operatiejassen, je ziet doekjes, je ziet handschoenen, je ziet materiaal om af te dekken, dus heel veel materialen die allemaal één kan worden gebruikt en vervolgens worden weggegooid.

00:02:58
Deborah Sumter: Wat dacht je eigenlijk toen je dat zag?

00:03:00
Kim van Nieuwenhuizen: Toen ik dat zag, toen dacht ik: ik heb me nooit beseft dat er zoveel afval van een operatie kan komen. En hoe hebben we het zo ver laten komen als artsen? In de zin van dat we zo veel materiaal moeten gebruiken om een operatie te doen. Dat het allemaal weggegooid wordt. Als we kijken naar een operatiejas, vroeger, als we teruggaan in de tijd werden operatiejassen, werden hergebruikt. Die gingen de wassen in, bij wijze van spreken, werden gesteriliseerd en dan werd dat opnieuw gebruikt. En nu is alles, alles is dispossible geworden. En dan denk ik: waarom hebben we dat zo ver laten komen? En ik vind het heel mooi dat er nu een beweging gaande is, dat we dat weer terug willen draaien en dat we het weer terug willen naar reusable jassen en zo echt echt duurzaamheidswinst kunnen behalen.

00:03:49
Deborah Sumter: Kun je ons ook een beetje meenemen naar het moment waarop je echt dacht van: oké, ik ga nu onderzoek naar duurzaamheid doen. Of wanneer kwam duurzaamheid überhaupt in je leven aan bod? Dat je dacht: ik moet hier iets mee.

00:04:03
Kim van Nieuwenhuizen: Nou, dat is wel leuk, want ik hoor van veel mensen die nu in de wereld van duurzaamheid zitten dat zij het al met de paplepel ingegoten hebben gekregen van: ja, vroeger aan de keukentafel merkten we al dat we dat we bezig waren met duurzaamheid op de manier van... Dat we duurzaam omgingen met eten, of duurzaam omgingen met spullen. En bij mij is dat eigenlijk nooit zo geweest. Ik ben nooit met duurzaamheid bewust mee beziggeweest totdat dit promotietraject ja op mijn pad kwam, en sindsdien ben ik wel echt besmet geraakt met duurzaam zijn. Dus eigenlijk geloof ik daar ook wel in dat je, ook als je het niet met de paplepel ingegoten krijgt, als het ware, dat je wel nog steeds duurzaam kan gaan worden.

00:04:46
Deborah Sumter: Je vertelde net ook dat je bezig bent met het meeschrijven aan de leidraad duurzaamheid voor doktoren. Wat? Wat? Wat moeten we daar... ons daarzelf bij voorstellen?

00:04:56
Kim van Nieuwenhuizen: Artsen die werken met richtlijnen, hè, dus bijvoorbeeld als er een blindedarmontsteking is, dan staat er in de richtlijn: oké, wat is de beste manier om diagnostiek uit te voeren? Dus om de diagnose van de blindedarmontsteking te stellen? Ehm maar ook. Wat is de beste behandeling daarin? En dat wordt gebaseerd op literatuur. En op dit moment is het nog niet zo dat duurzaamheid wordt meegenomen in die gedachte, hè. Er wordt gekeken naar kosten. Er wordt gekeken naar de beste uitkomst voor de patiënt, voor een behandeling of voor een diagnose, of voor een diagnosestelling ehm maar nog niet naar duurzaamheid. En die leidraad die is bedoeld om te kunnen kijken waar in de richtlijn ontwikkeling moeten we duurzaamheid meenemen? Hoe kunnen we dat doen? Hebben we daar iemand bij nodig die daar misschien meer kennis over heeft, die ons kan helpen? Dus daar zullen daar ook tips over in staan. En het tweede deel van die richtlijn, van die leidraad voor richtlijnen is dat er een aantal vragen worden beantwoord over bijvoorbeeld: is het beter om disposables, dus eenmalig gebruikte instrumenten of dingen te gebruiken, of reusables? En dan op basis van literatuur... wetenschappelijke literatuur formuleren we daar antwoorden op, en zo geven we de arts ook handvatten in hoe ze die duurzame keuzes kunnen maken.

00:06:12
Deborah Sumter: Is de leidraad ook voor doktoren dus die nu al echt in het ziekenhuis werken, of is dat voor mensen die nog in opleiding zijn, die dat dan meekrijgen?

00:06:22
Kim van Nieuwenhuizen: Deze, deze richtlijnen, die alle artsen die zijn als arts werken, werken volgens deze richtlijnen en die richtlijnen. Die leidraad kan gebruikt worden op het moment dat die richtlijn wordt herzien. Dus één keer in de zoveel jaar wordt er gekeken, is er een nieuwe literatuur, komen er opnieuw aanbevelingen uit? Of als er een richtlijn opnieuw wordt opgesteld, bijvoorbeeld als er een nieuwe richtlijn ontstaat. Dus op dat moment kan het gebruikt worden. En dat is eigenlijk voor elke arts die als arts werkt, want die werken met die richtlijnen. En ook op het moment dat je bijvoorbeeld in opleiding ben tot arts, hè, dus als co-assistent werkt, dan kijk je ook in die richtlijnen, dus dan gebruik je dit ook.

00:06:58
Deborah Sumter: Je hebt zelf natuurlijk ook geneeskunde gestudeerd. Kreeg je duurzaamheid in je opleiding ook echt mee? Was dat echt een een onderdeel van het lesprogramma?

00:07:08
Kim van Nieuwenhuizen: Nee, dat was het op dat moment nog niet en er zijn nu wel geluiden, hè. Mensen zijn er steeds meer mee bezig om het wel te implementeren ook in het onderwijs. Meerdere ziekenhuizen en universiteiten zijn er ook al mee bezig en ik denk dat dat ook heel belangrijk is, want het is ook heel belangrijk om dit mee te nemen in in de keuzes die die een arts maakt.

00:07:32
Deborah Sumter: Ja, ik ben benieuwd naar wat voor onderzoek je nog nog meer doet, want je bent dus beziggeweest met, je schrijft mee aan de leidraad... Wat doe je nog meer? Hoe ziet je werkdag eruit? Of je werkweek?

00:07:45
Kim van Nieuwenhuizen: Nou ja, een werkweek ziet er wel uit, meer achter een computer en de interviews die ik moet doen voor een andere onderzoek bijvoorbeeld, die zijn ook helaas achter de computer, omdat het allemaal via Teams gaat en niet meer in real life is. Dus dat is wel jammer en tijdens zo'n promotietraject dan doe je naast onderzoek ook het geven van onderwijs en met het onderwijs daar was een een vak waarin de engineers naar de operatiekamers gingen. Dan ga ik ook mee naar de operatiekamers en dan begeleid en dan help ik ze. Maar het is eigenlijk wel veel werk achter de computer. In lezen van literatuur, spreken van mensen en ja, nieuwe ideeën bedenken.

00:08:28
Deborah Sumter: Over onderwijs gesproken. Je bent ook academisch coördinator van het sustainable hospitals lab?

00:08:34
Kim van Nieuwenhuizen: Ja, het sustainable hospitals lab. Dat is een afstudeerprogramma waarin eh 10 tot 12 studenten gaan afstuderen op een onderwerp wat te maken heeft met duurzaamheid in het ziekenhuis. Daar gaan zij, gaan zij aan werken, met elkaar, interdisciplinair. Het zijn allemaal studenten met verschillende masterstudies en elke twee weken komen ze bij elkaar en krijgen zij les in hoe duurzaamheid in het ziekenhuis wordt, hoe duurzaamheid in het ziekenhuis wordt meegenomen, ehm en kunnen ze ook met elkaar in gesprek gaan over de onderzoeken die zij zelf doen. En het idee is dat ze uiteindelijk aan het eind van eh van deze maanden en aan het eind van hun afstudeerscriptie en advies kunnen geven over hoe ze duurzaamheid kunnen implementeren en met duurzame oplossingen kunnen komen voor het ziekenhuis.

00:09:24
Deborah Sumter: En je had het over interdisciplinair. Waarom is dat zo van belang?

00:09:30
Kim van Nieuwenhuizen: Het is heel ja, het is heel erg van belang, zeker met de huidige klimaatproblematiek om samen te werken, in de zin van dat er veel professionals van verschillende gebieden nodig zijn om samen tot oplossingen te komen. En het is denk ik heel goed dat studenten dat al op jonge, jonge jong in hun carrière, vroeg in hun carrière leren. Voorbeeld bijvoorbeeld is: als een dokter een nieuw instrument wil hebben, dan kan de dokter dat niet zelf ontwerpen. Dan heeft hij daar iemand voor nodig die dat ontwerpt en vervolgens heeft degene die het ontwerpt heeft weer iemand nodig die het fabriceert en ja, hoe vroeger je elkaars taal leert spreken als het ware. Hoe beter je uiteindelijk kunt samenwerken, denk ik. En ik hoop dat we dat in het lab ook kunnen bewerkstelligen.

00:10:17
Deborah Sumter: Kun je iets meer vertellen over de situatie nu in ziekenhuizen?

00:10:21
Kim van Nieuwenhuizen: Er zijn een aantal pijlers waar we mee bezig zijn in het land om de operatiekamers duurzamer te maken. En dat is onder andere het verminderen van afval. Een operatiekamer die produceert 20 tot 30 procent van het totale ziekenhuisafval. En dat is een hoop en dat proberen ze... proberen ze te verminderen proberen wij te verminderen door middel van het verminderen van verpakkingsmateriaal bijvoorbeeld, of het hergebruiken van disposible instrumenten, instrumenten die je één keer gebruikt, en weggooit. Het circulair werken, dus ook kijken of je in plaats van dispoble instrumenten, reusables kunt gebruiken. Dus dat je het kunt hergebruiken, want als je nu kijkt naar een operatie, dan zie je dat we per operatie er 12 kilogram aan disposals van een operatie komt. Een andere dingen is energie. Op operatiekamers wordt er veel energie gebruikt en dat kun je verminderen door bijvoorbeeld de luchtbehandeling uit te zetten. Dat is een speciaal soort behandeling die ervoor zorgen dat het steriele omgeving is. Maar dat hoeft niet altijd aan te staan. Dat hoeft niet 24 uur lang te draaien, op het moment dat je de operatiekamer niet gebruikt in de nacht. Dus daar wordt naar gekeken: kan het uitgezet worden? Kunnen we misschien ook wel een wat lagere stand gebruiken?Dus daar wordt onderzoek naar gedaan. En ook het gebruik van anesthesiegassen. Als een patient onder narcose wordt gebracht en moet slapen bij een operatie, dan wordt er of gebruikgemaakt van anesthesiegassen, of gebruikgemaakt van anesthesie door middel van dat het in de bloedbaan komt en dat men daarvan gaat slapen. Dus dat is eigenlijk wordt dat... via een infuus wordt gegeven en die anesthesiegassen die werken ook als broeikasgassen en die zijn heel veel sterker dan CO2 wat gezien wordt als het standaard broeikasgas. En daar wordt nu ook naar gekeken van oké, hoe kunnen we dit verminderen? Dat gebruik van broeikasgassen en hoe kunnen we het misschien helemaal niet meer gebruiken? Dus bijvoorbeeld alleen maar die via de bloedbaan gebruiken. Dus dat zijn een aantal dingen die nu worden gedaan en waar naar wordt gekeken al op de operatiekamers.

00:12:20
Deborah Sumter: Ik vraag me ook af of de studenten van het lab, of ze ook naar soortgelijke onderwerpen onderzoek aan het doen zijn. Of wat....wat gaan ze allemaal doen? Heb je voorbeelden?

00:12:31
Kim van Nieuwenhuizen: Ja, er zijn.... De studenten, die gaan naar verschillende soorten afdelingen. En er zijn ook twee studenten die op de operatiekamers kijken. Die focussen zich op herbruikbare instrumenten. Dus reusable instrumenten. Is het mogelijk om weer terug te gaan naar reusable, want vroeger werd er vaker reusable gebruikt, maar dat is een omslagpunt geweest om naar dispoble te gaan en er zijn studenten die kijken naar andere afdelingen en ook het hele ziekenhuis. Van hoe kunnen we duurzaamheid meenemen in bijvoorbeeld het management, hè. Hoe maken we het ziekenhuis in die zin duurzamer dat er ook bewustwording plaatsvindt? Er zijn ook studenten die kijken naar in het microbiologie lab om te kijken of ze daar ook vermindering van afval kunnen bewerkstelligen.

00:13:14
Deborah Sumter: En in het onderzoek dat in het algemeen gedaan wordt... Je noemde net een aantal onderwerpen. Eén daarvan was kijken naar reusables of naar disposables. Wordt er dan ook gekeken naar andere landen, waarbij misschien ontwikkeling niet zo was dat er is geswitcht naar dispoables?

00:13:32
Kim van Nieuwenhuizen: Daar wordt nu nog niet naar gekeken, maar dat is wel een heel goed punt om mee te nemen, want zeker in het buitenland is het zo dat er vaker nog gebruik wordt gemaakt van reusables. Dus ik denk zeker dat we daarvan kunnen leren en dan wel in de zin van dat we d'rvan kunnen leren, dat we kunnen zien van hé, hoe vaak kunnen we nu een bijvoorbeeld een instrument hergebruiken. Wat lastiger te vergelijken is met het buitenland, hè, met met met lage inkomenslanden, is, en dat is één van de belangrijke punten bij het hergebruiken van instrumenten. Dat is het infectiegevaar. Want je zou d'r wel naar kunnen kijken: kunnen wij hergebruiken en zorgt het er ook voor dat er minder infecties zijn. Maar de setting is niet gelijk in de zin van dat een operatiekamer in Nederland vaak veel sterlier is en aan hele andere eisen voldoet dan in lage inkomenslanden, maar het is zeker een belangrijk punt om mee te nemen.

00:14:23
Deborah Sumter: Er lijkt in het algemeen best wel veel aandacht te zijn de laatste tijd op ziekenhuis of duurzaamheid, in de zorg of in het ziekenhuizen specifiek. Waarom denk je dat dat zo is?

00:14:36
Kim van Nieuwenhuizen: Er is veel meer... Er is steeds meer aandacht naar, vanwege het IPCC rapport dat uitgekomen, de nieuwe, de COP die heeft plaatsgevonden. Er is steeds meer aandacht voor klimaatproblematiek en in die zin is ook de zorg gaan kijken van hoe duurzaam zijn wij nu bezig? En omdat die cijfers zijn uitgekomen dat we eigenlijk helemaal niet goed duurzaam bezig zijn, is er ook steeds meer aandacht voor gekomen in de zorg. Iedereen is bezig met het klimaat en daarom de zorg ook.

00:15:07
Deborah Sumter: Ja, ja, kun je iets meer vertellen over hoe je onderzoek... hoe jij als onderzoeker ook echt in contact staat met de de maatschappij?

00:15:15
Deborah Sumter: Ja, ik denk dat ik als onderzoeker in contact sta op een manier van dat de huidige klimaatproblematiek die heeft invloed op de gezondheid van de mens, hè, dus indirect staat dat met elkaar tot relatie. En ik ben bezig met mijn onderzoek om ook te kunnen helpen om aan de klimaat doelstellingen te voldoen. En niet in de zin dat ik nu een baanbrekend iets zal hebben waardoor die zeven procent opeens naar één procent zou gaan. Maar alle kleine beetjes helpen en in die zin, ja, voel ik mij ook verbonden met de maatschappij. Dat ik echt iets voor de maatschappij doe

00:15:46
BNR fragment: Blijf scherp. BNR nieuwsradio.

00:15:51
Deborah Sumter: Ja, je bent vorige week bij BNR nieuwsradio langsgeweest.

00:15:56
BNR fragment: Ziekenhuizen zijn grote vervuilers. Ze produceren veel afval...

00:16:00
Deborah Sumter: Kun je meer vertellen over? Ja, wat wat heb je daar verteld?

00:16:03
BNR fragment: Met arts-onderzoeker Kim van Nieuwenhuizen. Zij doet promotieonderzoek naar duurzaamheid in de operatiekamers.

00:16:08
Kim van Nieuwenhuizen: Ja daar hebben we verteld over hoe duurzaamheid nu wordt meegenomen, ook in het ziekenhuis, hoe de nieuwe zorgontwikkelingen daarin plaatsvinden. En onder andere de leidraad duurzaamheid hebben we toegelicht, hè, dus de leidraad om duurzaamheid mee te nemen in de richtlijnen voor medisch specialisten en ook onder andere over het sustainable hospitals lab, dus het afstudeerprogramma voor master studenten.

00:16:27
BNR fragment: Kim: Ik denk dat er tegelijkertijd een uitdaging inl igt. En ook winst in te behalen is. Interviewer: En wat moet het initiatief over een jaar hebben opgeleverd? Kim: Dat we daadwerkelijk reductie zien in de cijfers van de CO2 uitstoot van een ziekenhuis.

00:16:46
Deborah Sumter: Ik heb nog twee laatste vragen. Dit jaar is het lustrumjaar van Leiden-Delft-Erasmus, eh, en het thema is The next 10 years, dus de vraag aan jou is: wat zie jij echt als grote doorbraak binnen jouw vakgebied?

00:17:03
Kim van Nieuwenhuizen: Ik denk dat de grootste doorbraak in in een bepaalde zin al heeft plaatsgevonden, en dat is dat het bewustzijn is gecreëerd voor duurzaamheid in de zorg en dat men duurzamer moet zijn. En wat ik hoop dat de komende tien jaar zal gaan gebeuren, is dat er steeds meer duurzame oplossingen komen. En voordat die oplossingen d'r zijn of kunnen komen, moeten we eerst kijken: waar zit, waar zitten de hotspots en waar moeten we duurzamer kunnen gaan worden? En dan met bepaalde oplossingen komen, net zoals dat we vroeger altijd al anesthesiegasssen gebruikten, maar nooit echt bewust waren, dat deze werken als broeikasgassen en dat er nu allerlei oplossingen voor worden bedacht. En ik hoop dat er in de komende tien jaar alleen maar meer van dit soort oplossingen zullen volgen.

00:17:49
Deborah Sumter: In de volgende aflevering hebben we Bas Jansen te gast. Hij doet onderzoek naar de circulaire keuken. Dus wat is er allemaal nodig om een circulair keukenconcept aan te bieden? En onze vraag aan jou is: wat zou jij van hem willen weten?

00:18:02
Kim van Nieuwenhuizen: Wat is zijn allergrootste uitdaging geweest in dit onderzoek?

00:18:06
Deborah Sumter: Nou, die gaan we stellen. Bedankt voor het luisteren. Over twee weken zijn we terug.En dan spreek ik Bas Jansen en stel ik hem de vraag van Kim maar ik wil natuurlijk nog meer van een weten. Zoals: wat is een circulaire keuken eigenlijk? Je hoort het in Uit de Ivoren Toren.

00:18:33
Deborah Sumter: Meer informatie over de podcast en onze gasten vind je op onze website. De link vind je in de shownotes.